خلاصه فصل دوم

مدل های انتظار – ارزش انگیزش

تاریخچه دیدگاه ها در مورد مدل های انتظار – ارزش

تولمن در انتظار پاداش (یا تنبیه ) می نشیند . تولمن این مفهوم شناختی انتظار را جایگزین مفهوم مکانیکی عادت در مدل های سائق پیروان هال کرد .

در مورد مفهوم ارزش ، لوین در نظریه خود از واژه جاذبه استفاده کرد تا خاطرنشان کند که افراد برای هر یک از اشیای موجود در محیط جاذبه کسب می کند .

در مدل شناختی عمومی فرضی بر این است که انسان ها ذاتا یاد گیرنده های فعال اند و مدام در حال یادگیری و سازگار شدن با محیط به سر می برند .

*لوین : با در نظر گرفتن مولفه های انتظار و ارزش ،سازنده سطح انتظار را برای این فرایند شناختی تصمیم گیری پیشنهاد کرد .

سطح انتظار : عبارت است از هدف یا معیاری که فرد بر اساس تجارب گذشته و آشنایی ای با یک تکلیف دارد ، برای خود در نظر می گیرد .بر اساس سازه های انتظار – ارزش و سطح انتظار تولمن و لوین ، در طول انگیزش پیشرفته خود سعی کرد سازه های نیاز ، انتظار و ارزش را در قالب یک نظریه جامع  با هم ترکیب کند . در این مدل رفتار تابعی از حاصل ضرب سه مولفه انگیزه – احتمال موفقیت – ارزش تشویقی نام نهاد.

(1) انگیزه : عبارتست از تفاوت ها یا آمادگی های فردی آموخته شده ولی با ثبات و ماندگارکه شامل دو انگیزه پیشرفت است .1) انگیزه حرکت به سوی موفقیت 2)ترس از شکست (انگیزه اجتناب از شکست)

این انگیزه ها ذاتا هیجانی هستند ولی شامل جنبه انتظار همه هستند که به شکل توقع هیجانی است .

*انگیزه موفقیت بیانگر امید فرد به موفقیت یا توقع موفقیت و منعکس کننده ظرفیت او برای کسب افتخار از بازدهی حاصله است .

*اگر انگیزه موفقیت بالا باشد ،احتمال دارد که فرد به سوی تکلیف حرکت کند و به آن بپردازد اگر انگیزه اجتناب از شکست بیانگر ظرفیت فرد برای تجربه شرمساری و تحقیر از ناشی شکست است .

*هرگاه انگیزه اجتناب از شکست بالا باشد ، فرد از پرداختن به تکلیفی که می تواند برای او پیشرفت به همراه داشته باشد اجتناب می کند .

1)انگیزه موفقیت معمولا با استفاده از آزمون دریافت موضوع TAT

2)انگیزه اجتناب از شکست با استفاده از پرسشنامه اضطراب امتحان اندازه گیری می شود.

 

(2) مدل چهار قطبی نیاز به پیشرفت :

بر اساس این مدل چهار قطبی، چهار دانش آموز و چهار روش رویارویی با تکالیفی که می توانند پیشرفت به همراه داشته باشند وجود دارد .

1)موفقیت گرا : که انگیزه موفقیت آنها بالا و ترس از شکست ایشان پایین است . کاملا راغب به انجام فعالیت های پیشرفت هستند و بدون این که نگران عملکرد خود باشند به این فعالیت ها می پردازند .

شارون نماینده این نوع دانش آموزان است چرا که موفقیت او در سطح بالایی است و در مورد این که می تواند کار خوب انجام دهد یا خیر ، نگران و مضطرب نمی شود .

2)دانش آموزان اجتناب کننده از شکست که ترس از شکست آنها بالا و انگیزه موفقیت در آنان پایین است ، خیلی مضطرب می شوند و سعی می کنند با تعلل و سایر راهبرد های خود معلول کننده ، از شکست اجتناب ورزند این نوع دانش آموزان هیچ تمایلی به پرداختن به فعالیت های تحصیلی که می توانند پیشرفت به همراه داشته باشند ندارند .

1)سخت کوش ها : دانش اموزانی هستند که هر دو انگیزه مورد بحث در آنها بالا است . یعنی سعی می کنند به سوی موفقیت حرکت کنند ولی در عین حال بر اثر ترسی که از شکست دارند بسیار مضطربند و دچار تنش هستند . می توان گفت که این دانش آموزان بیشتر بدبین های تدافعی هستند .

سخت کوشی ها دانش آموزانی هستند که تقریبا همیشه ئر کلاس موفقند ولی مدام از معلم درباره نمرات خود سوال می کنند و درباره عملکرد خود مشطرب و نگرانند .

 4)دانش آموزان پذیرنده شکست : دانش آموزانی را که هر دو انگیزه در آنها پایین است پذیرنده شکست نامیده است . این دانش آموزان اساسا نسبت به پیشرفت بی اعتنا هستند . هر چند این بی اعتنایی می تواند به دلیل عدم مراقبت و نگرانی و یا به طوری که برخی از محققان برای دانش آموزان اقلیت مطرح کرده اند ناشی از عصبانیت و مقاومت فعال در برابر ارزش های پیشرفت باشد .

     *نکته*در مدل اتکینسون، این دو انگیزه 1-حرکت به سوی موفقیت 2-اجتناب از شکست بُعد درونی و شخصیتی انگیزش را تشکیل می دهند .

     اتکینسون سازنده های انتظار و ارزش را هم در مدل خود وارد کرده است که مربوط به محیط می باشند . چرا که فرض بر این است که دو سازه بیشتر به موفقیت یا تکلیف مربوط هستند .

این باور های ذهنی انتظار موفقیت ، هرچند قطعا منعکس کننده باور های خود فرد هستند ولی تصور می شود که یکی از اثرات محیط روی انگیزش را هم نشان می دهند زیرا می توانستند نشانگر دشواری تکلیف باشند مثلا این که شخصی در چه فاصله ای از میله ایستاده است ، یا حصول اطلاع از این که دیگران به طور متوسط چند پازل را جور کرده اند .

 

(3)   سومین مولفه انگیرش در طول اتکینسون ، ارزش تشویقی موفقیت است .ارزش تشویقی موفقیت به شکل یک هیجان تعریف شده است و به خصوص می توان آن را کسب افتخار ناشی از پیشرفت در نظر گرفت . تکالیفی که خیلی آسان هستند معمولا خیلی جذاب به نظر نمی رسد و انجام آنها افتخار زیادی در شخص تولید نمی کند در حالیکه تکالیف دشوار ولی قابل انجام جذاب هستند و در صورتی که شخص موفق به انجام آنها شود افتخار و احساس ارزشمندی بیشتری را در خود احساس می کند .

*بنابراین ارزش تشویقی ، رابطه ای معکوس با دشواری تکلیف دارد به عنوان مثال ارزش تشویقی دریافت نمره الف در یک درس دشوار ، بیشتر از وقتی است که همان نمره در یک درس آسان کسب شود .

*احتمال موفقیت رابطه معکوسی با دشواری تکلیف دارد . بدیهی است که احتمال موفقیت در تکالیف آسان بیشتر از تکالیف سخت است .

*ارزش تشویقی موفقیت نیز با احتمال موفقیت رابطه معکوس دارد .به عنوان مثال هر چند انتظار موفقیت بالا رود مثلا در تکالیف آسان ، ارزش تشویقی پایین می آید ، چرا که شخصی برای موفقیت در یک تکلیف آسان ، ارزش چندانی قائل نمی شود .

3) توضیح دهید و مقایسه کنید که چگونه سازمان های انتظار و ارزش و رابطه آنها با رفتارهای پیشرفت ممکن است تحت تاثیر سن ، جنس و نژاد قرار گیرند .

در موارد ارزش ها و انتظارات در کودکان – تفاوت های رشدی  - نشان می دهند که کودکان کوچک تر معمولا شایستگی خود را نسبتا بالا ادراک می کنند ، و سطح متوسط این ادراک با افزایش سن افت می کند ، ارزش ها نیز افت مشابهی را با سن نشان می دهند . به خصوص ، تحقیقات نشان می دهد که وقتی دانش آموزان به دوره راهنمایی انتقال می یابند . این تنزل به بیشترین حد می رسد . برای این تنزل ، هم توجیهات روان شناختی وجود دارد و هم توجیهاتی که بیشتر جامعه شناسی هستند .

 در توجیهات روان شناختی ، از تغییرات مهارت ها و باور های شناختی کودکان به عنوان تعدیل کننده این تفاوت های سنی یاد می شود .

 در توجیهات جامعه شناسی به تغییرات محیط مدرسه در زمانی که کودکان به دبیرستان می روند اشاره می شود . جمع بندی روند تفاوت های جنسی و قومی دشوارتر است . با عنایت به درآمیختگی عجیب جنس ، پایگاه اقتصادی – اجتماعی و قومیت در نمونه ها یا تحلیل های تحقیقات در عین حال به نظر می رسد که برخی تفاوت های مهم جنسی و قومی وجود دارند که تعمیم دهی های اولیه در مورد نقش سازه های انتظار و ارزش در انگیزش را تعدیل می کنند . برای بررسی در مورد نقش سازه های انتظار و ارزش در انگیزش را تعدیل می کنند . برای بررسی این تفاوت ها گروهی به تحقیقاتی که اساسا بر مبنای نظریه ها باشند نیاز است .

 

(4)توضیح دهید که چگونه یافته های حاصل از نظریه های انتظار – ارزش و تحقیقات مرتبط با آنها می توانند برای بهبود تدریس در کلاس به کار روند .

1-به دانش آموزان کمک کنید تا انتظارات و ادراک شایستگی نسبتا دقیق ولی بالایی به دست آورند، و از هزیان عدم شایستگی اجتناب ورزند .

2-ادراک شایستگی در دانش آموزان نه تنها با بازخورد دقیق از سوی معلم ، بلکه با موفقیت در تکالیف تحصیلی چالش برانگیز بالا می رود . تکالیف و فعالیت ها را نسبتا چالش برانگیز ، ولی با سطح دشواری معقول انتخاب کنید .

3-این باور را در کودکان بپرورانید که شایستگی یا توانایی ، یک جنبه قابل تغییر و قابل کنترل رشد است .

4-میزان اطلاعاتی را که به طور علنی درباره توانایی های کودکان در قیاس با هم به آنها داده می شود کاهش دهید .

5-ادراک شایستگی در دانش آموزان ، خاص حوزه است و معادل عزت نفس کلی نیست برای یادگیری بهتر است به دانش آموزان کمک شود که ادراک شایستگی خود را بالا ببرند نه عزت نفس کلی را .

6-معلمان باید دلایلی ارایه کنند که اهمیت و ارزش کاربردی تکالیف مدرسه را نشان دهند.

7-در مورد ارزش قائل شدن برای محتویات درس و علاقه به آن الگوی دانش آموز باشید .

8-با فراهم آوردن فرصت برای انتخاب و کنترل ، علاقه شخصی را در دانش آموزان فعال کنید .

 

مدل شناختی اجتماعی انتظارات – ارزش انگیزش

1-انتخاب

2-مداومت                                

3-میزان تلاش                                                     

4-درگیری شناختی                                             

5-عملکرد واقعی                                                

               

    ارزش تکلیف : حافظه هیجانی

انتظار : 1-اهداف 2-قضاوت فرد درباره شایستگی خویش و خود طرح واره ها 3- ادراک فرد از دشواری تکلیف

ادراک فرد از محیط ، تفاسیر و اسناد های فرد برای رخداد های گذشته

ادراک فرد از دشواری تکلیف : 1-زمینه فرهنگی 2- رفتارهای اجتماعی کننده 3- عملکرد و رخداد های گذشته                                                                 

ارزش تکلیف و انتظار برگرفته از یک دیدگاه اندام واره ای(ارگانیسمی) عمومی مبتنی بر روان شناسی شخصیت ، اجتماعی و رشد است .

دو مورد از مولفه اتکینسون هستند در مدل اتکینسون، سازنده انتظار ،احتمال موفقیت داشت و سازه ارزش تکلیف ، ارزش تشویقی نامیده شده بود .

انتظار بالاتر برای موفقیت ، با همه انواع رفتارهای منجر به پیشرفت از جمله انتخاب و مداومت (پایداری) رابطه مثبتی داشته است .

خود طرح واره ها منعکس کننده باور ها و خود پنداره های فرد درباره خویش هستند . مثلا جذابیت جسمانی – توانایی های ورزشی – قابلیت های تحصیلی و شایستگی اجتماعی .

اهداف ،نمایه شناختی آن چیزهایی هستند که دانش آموز دارد ، یا برای به دست آوردنشان کوشش می کند یا سعی کی کنند کسب کند . اهداف کوتاه مدت مثل گرفتن نمره الف در درس شیمی . هدف بلند مدت نیز مثلا می تواند پزشک شدن باشد .

ادراک تکلیف عبارت است از قضاوت دانش آموز ذرباره دشواری تکلیف و همچنین سایر ویژگی های تکلیف (مثلا این که چقدر جالب به نظر می رسد )

ادراک دشواری تکلیف را نسبتا خاص حوزه می دانند . برای عملیاتی کردن مفهوم حوزه از دروسی عمومی مدرسه ( مثل انگلیسی – ریاضی و علوم) استفاده کرده اند .

جنبه دیگر پردازش شناختی شامل چگونگی ادراک دانش آموز از باور های مختلف اجتماعی کنندگان (والدین – معلمان – همسالان) و همچنین چگونگی ادراک و تفسیر نقش های اجتماعی همچون نقش جنسیتی تصورهای قالبی مربوط به فعالیت های مختلف توسط او است .

توجه به این نکته مهم است که در راستای حفظ یک رویکرد شناختی و ساختارگرا ، در این مدل فرض بر آن است که باورهای دانش آموز درباره خود و همچنین انتظارات و ارزش های او تحت تاثیر نحوه ادراک محیط اجتماعی دانش آموز توسط او و این که هنگام حرکت در این محیط چه اتفاقی برایش می آید قرار دارد .

سازه عمومی دیگری که روی باور های دانش آموز تاثیر می گذارد ، فرهنگ اجتماعی است .از جمله زمینه فرهنگی و اجتماعی ، نوع تعادل دانش آموز با والدین – همسالان و سایر بزرگسالان (مثلا معلمان ) و عملکرد و پیشرفت های گذشته دانش آموز و همچنین قابلیت های وی .

نقش سازنده های انتظار و ادراک توانایی خود

این سازه ها را در مورد سه نتیجه کلی در نظر می گیریم .

1)پیشرفت یا عملکرد : پیشرفت شامل عملکرد دانش آموز در آزمون های معیار شده پیشرفت ، نمره دروس مختلف و سایر نتایج یادگیری از جمله عملکرد در آزمون ها یا تکالیف کلاسی است .

2)درگیری شناختی : عبارت است از این که دانش آموز چقدر از نظر شناختی مشغول تکایف می شود مثلا چقدر از انواع مختلف راهبر دهای خود تنظیمی و شناختی یا فراشناختی استفاده می کنند .

3)رفتار انتخاب : به نوع انتخاب هایی اشاره دارد که وقتی قدرت آزادی عمل در تصمیم گیری به دانش آموز داده شد، می شود ، انجام می دهند .

به عنوان مثال : اگر درآینده برنامه درسی ، دانش آموز را ملزم کند ، آیا او درس های ریاضی و علوم بیشتری را انتخاب خواهد کرد ؟

نتیجه : این نتایج باید به انتظارات فرد و ادراک وی از توانایی های او رابطه مثبتی داشته باشند .

 

مفاهیم معاصر مولفه های ارزش تکلیف

آنها ارزش تکلیف را با چهار مولفه تعریف کرده اند .

1)اولین مولفه ارزش موفقیت به عنوان اهمیت موفق شدن در یک تکلیف تعریف می شود .ارزش موفقیت یک تکلیف به این صورت تعریف می شود که چقدر ان تکلیف فرد را قادر می سازد تا جنبه های مهم یا اصلی خود طرح واره های خویش را تایید یا رد کند . مثلا می گویند که درس ریاضی یک فعالیت مردانه است و در تضاد با ارزش های زنانه است .

2)دومین مولفه ارزش تکلیف ، علاقه درونی یا ارزش درونی است ، که به صورت لذتی که افراد در هنگام انجام دادن یک کار تجربه می کنند ، یا علاقه ذهنی انها به محتوای تکلیف تعریف می شود .

3)مولفه سوم ارزش تکلیف ، ارزش کاربردی است . ارزش کاربردی به صورت مفید بودن تکلیف برای فرد به لحاظ اهداف وی برای آینده ، از قبیل اهداف شغل تعریف می شود . به عنوان مثال یک دانشجوی کارشناسی ممکن است که علاقه درونی چندانی به شیمی آلی نداشته باشد ولی چون می خواهد پزشک شود این درس ارزش کاربردی بالایی برای او پیدا می کند .

4)چهارمین و اخرین مولفه این مدل ، هزینه های مرتبط با پرداختن به تکلیف است این مولفه در تحقیق تجربی الکز و ویگفیلد چندان مورد بررسی قرار نگرفته است ولی به صورت جنبه های منفی ادراک شده از پرداختن به تکلیف تعریف می شود .

مثال : یک دانشجوی کارشناسی ممکن است به انتخاب در درس علوم یا ریاضی ادامه ندهد چون فکر می کند که هزینه این کار ، یعنی تلاش که لازم است به خرج دهد در زمان کنونی برایش قابل تحمل نیست .

 

خلاصه شده توسط خانم افسردیر